KKTC Meclisi’nde Görüşülmekte Olan 2025 Yılı Bütçesi ile ilgili Basına Açıklama
“KAMUSAL HİZMETLER SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİ KAYBETMEK ÜZEREDİR”
KKTC Meclisi, 2025 yılı bütçesini genel kurul düzeyinde tartışmayı sürdürüyor. Yıllardan beri gözlemlediğimiz gibi 2025 yılı bütçesinin de devlet harcamalarını artırmaya yönelik vaatkâr konuşmalardan sonra kabul edilmesi sürpriz olmayacaktır.
2025 yılı bütçesinin toplam büyüklüğü, 2024’e göre %73 oranında artarak 137 milyar Türk Lirası’na ulaşmıştır. 137 milyar TL’nin KKTC için çok önemli bir kaynak olduğu açıktır.
Kamu maliyesi, 2025 yılı süresince harcayacağı 137 milyar TL ile ne yapacak? Bu sorununun yanıtının “maaş ödeyecektir” olduğunu hepimiz biliyoruz.
2025 yılı bütçesinin %68’i maaş ve maaş nitelikli harcamalar için kullanılacaktır. Bu yönüyle KKTC bütçesi hiçbir esnekliğe sahip değildir ve herhangi bir krize uyum sağlamak kabiliyetini kaybetmiştir. Bu sorun, yıllar içinde oluşmuş ve KKTC’nin en önemli sorunu haline gelmiştir. 2025 yılı bütçesinde de bu konuda herhangi olumlu bir gelişme görülmemektedir.
2025 yılı bütçesinde KKTC altyapısını yenilemek amacıyla kullanılacak yatırım kalemlerinin toplamı bütçenin %10.5’i olarak belirlenmiştir. Yatırıma ayrılan kaynağın 8.5 milyar TL’sinin Türkiye tarafından karşılanacağı öngörülmüştür. Buna göre yerel kaynaklardan yatırımlar için kullanılacak meblağın yetersiz olduğu ve KKTC altyapısının ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak kaldığı açıkça görülmektedir.
Yatırım ve temel hizmet ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalacağı görülen 2025 yılı bütçesinde öngörülen vergi artışları ise yaşanan ve 2025 yılı için öngörülen enflasyonun oranın çok üzerindedir.
Gelir vergisinde %90.9, kurumlar vergisinde %87.6, dahilde alınan KDV’de %81.4 ve ithalatta alınan KDV’de %42.4 artış sağlanması öngörülmektedir.
Bunlar gibi fiyat istikrar fonu ve diğer harç ve vergi kalemlerinin de enflasyonun üzerinde oranlarla artırılması öngörülmektedir. Bu durumda yurttaşlar üzerindeki vergi yükünün artırılmasının hedeflendiğini söyleyebiliriz. Çeşitli zorluklar yaşamakta olan hane halkı ile işletmelerin vergi yükünün artırılması elbette kabul edilemez. Bu durum, ekonomik daralmayı tetikleyen bir işleve sahip olacaktır.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası, uzun yıllardan beri KKTC’nin esaslı bir kamu reformuna ihtiyacı olduğunun altını çizmektedir. Bu reform yaklaşımı, kamu sektörünün yeniden şekillendirilmesini; sağlık, eğitim ve altyapı ihtiyaçlarımızın karşılanmasını hedeflemek zorundadır. Oysa 2025 yılı bütçesi, vergi gelirleri ile kamusal yatırımlar yapmayı öngörmemektedir. Bütçenin bu halini dikkate aldığımız zaman toplanan vergilerin boşa harcanacağını, halka hizmet olarak geri dönmeyeceğini ve KKTC halkının vergiye bakışını olumsuz şekilde etkileyeceğini söylemek kehanet olmayacaktır. Durum bu olduğu halde, bütçe açığını kapatmak için vergi gelirlerinde artış sağlama çalışmalarının sürdürülmekte olduğunu açıklamak, halkın yaşadığı sorunlara iyice yabancılaşmak anlamındadır. Bu yabancılaşma ekonomik olduğu kadar sosyal ve siyasal sorunları da derinleştiren bir faktör olacaktır.
2025 yılı bütçesinin en önemli sorununun 18 milyar TL’lik açık olduğu herkes tarafından ifade edilmektedir. Yaşadığımız sorunlar, bütçenin esnekliğinin çok az olması, açığın %13 gibi önemli bir orana ulaşmış olması ve vergi toplama kapasitesinin sınırlarının aşılmakta oluşu, bu açığın paylatif önlemlerle kapatılamayacağını göstermektedir.
KKTC’nin, acil olarak, kapsamlı tasarrufu da içerecek bir kamu reformuna ihtiyacı vardır. Bizden çok daha fazla kaynaklara sahip olan ülkeler bile kamusal kaynakları dağıtarak refah sağlamayı başaramış ve ciddi reformları gündeme almak zorunda kalmışlardır. Küresel ölçekte yaşanan siyasal ve ekonomik gelişmelerden ders almak ve kamu yönetimini yeniden şekillendirmek zorundayız.
2025 yılı için hazırlanan bütçenin uygulanabilir olduğu konusunda ciddi kuşkularımız vardır. Buna göre KKTC kamusal hizmetlerinin sürdürülebilir olup olmayacağı da tartışmalıdır. Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2025 yılının yetkili makamların verdiği “2025 yılının sıkıntılı bir yıl olacağı” mesajlarını da dikkate almakta ve karar vericileri, farklı toplum kesimlerine popülist vaatler vermek yerine ciddi tasarruf tedbirleri almaya çağırmaktadır.
Kamuoyuna saygı ile duyurulur.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası
